Rối loạn lo âu: Nguyên nhân, biểu hiện và cách can thiệp

Rối loạn lo âu là gì? Thực trạng hiện nay

Rối loạn lo âu là một trạng thái tâm lý mà người bệnh trải qua mức độ lo âu không tỉnh táo và quá nhiều so với những tình huống thường gặp. Những cảm giác lo lắng này thường xảy ra một cách không đúng với mối đe dọa thực tế và gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến cuộc sống hàng ngày.

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), rối loạn lo âu là một trong những rối loạn tâm thần phổ biến nhất trên thế giới. WHO cho biết có khoảng 284 triệu người trên toàn thế giới đang gặp phải các vấn đề liên quan đến rối loạn lo âu.

Ngoài ra, nhiều người mắc tình trạng này không được chẩn đoán và điều trị đúng cách. Theo WHO, chỉ khoảng 1/3 số người bị rối loạn lo âu được nhận biết và điều trị hiệu quả.

Trên thực tế, tỷ lệ mắc bệnh ở Việt Nam ước tính khoảng 6 - 8% dân số, nhưng nhiều người vẫn chưa được phát hiện và điều trị kịp thời. 

Những nguyên nhân dẫn đến rối loạn lo âu

Có nhiều nguyên nhân có thể dẫn đến rối loạn lo âu, bao gồm các yếu tố sinh học, tâm lý và môi trường, cụ thể:

• Yếu tố di truyền và sinh học

Những người có tiền sử gia đình mắc rối loạn lo âu có nguy cơ cao hơn dẫn đến tình trạng bệnh như vậy.

Bên cạnh đó, rối loạn cân bằng hóa chất dẫn truyền thần kinh trong não, đặc biệt là sự rối loạn của các chất dẫn truyền như serotonin, dopamine được cho là có liên quan đến tình trạng lo âu.

Việc thay đổi về mặt cấu trúc và hoạt động của một số vùng não như vỏ não và hạch nhân amygdala có thể là nguyên nhân gây ra chứng bệnh này.

• Yếu tố tâm lý

Một số trải nghiệm không may như mất người thân, bị bắt nạt có nguy cơ xuất hiện triệu chứng của rối loạn lo âu.

Rối loạn lo âu thường xảy ra từ những dấu hiệu của rối loạn tâm lý khác như trầm cảm, rối loạn ám ảnh cưỡng chế

Người có tư duy tiêu cực, bi quan hay thiếu kỹ năng đối phó với căng thẳng và khó khăn dễ dẫn đến tình trạng này.

• Yếu tố môi trường và kinh nghiệm sống

Việc bị lạm dụng, xâm hại tình dục, bạo lực trong quá khứ có thể tạo ra một môi trường không thuận lợi cho sức khỏe tâm thần làm gây ra rối loạn lo âu.

Người có lối sống thiếu lành mạnh, thường xuyên lạm dụng chất kích thích cũng có nguy cơ bị vấn đề về lo âu. Bên cạnh đó, có một số người bị biến cố trong cuộc đời như ly hôn, mất việc có thể được cho là nguyên nhân của bệnh rối loạn lo âu.

Biểu hiện của rối loạn lo âu

Rối loạn lo âu có nhiều biểu hiện khác nhau, bao gồm các triệu chứng về tâm lý, thể chất và hành vi. Một số biểu hiện thường gặp của người mắc bệnh này, cụ thể:

Triệu chứng tâm lý:

• Thường hay có cảm giác lo lắng, sợ hãi quá mức
• Khó kiểm soát những suy nghĩ 
• Có các ý nghĩ tiêu cực, tăm tối về tương lai
• Dễ cáu gắt, bồn chồn, khó tập trung
• Cảm thấy căng thẳng, lo âu dù không có nguyên nhân rõ ràng

Triệu chứng thể chất:

• Tim đập nhanh, hồi hộp
• Tay chân lạnh, đổ mồ hôi
• Khó thở, thở gấp
• Đau đầu, đau cơ, co thắt dạ dày
• Mệt mỏi, khó ngủ hoặc mất ngủ

Triệu chứng hành vi:

• Tránh né các tình huống có thể gây ra lo lắng
• Rất hay khó tập trung trong công việc và học tập
• Thường xuyên trì hoãn 
• Dùng rượu, thuốc lá hoặc các chất gây nghiện khác để giảm lo âu

Một số loại rối loạn lo âu thường gặp

Các loại rối loạn lo âu khác nhau có thể có các triệu chứng và nguyên nhân không tương tự nhau, vì vậy cần được chẩn đoán chính xác để có phương pháp can thiệp phù hợp. Có nhiều loại rối loạn lo âu khác nhau, trong đó một số loại phổ biến bao gồm:

• Rối loạn lo âu lan tỏa: Đây là loại rối loạn lo âu thường gặp nhất, đặc trưng bởi tình trạng lo lắng quá mức, dai dẳng về nhiều vấn đề trong cuộc sống hàng ngày như công việc, học tập, gia đình, sức khỏe,... Người bệnh thường cảm thấy căng thẳng, khó tập trung và kiểm soát được nỗi lo.
• Rối loạn hoảng sợ: Bệnh nhân gặp phải các đợt hoảng sợ đột ngột với các triệu chứng như tim đập nhanh, khó thở, tê tay chân, cảm giác chết đuối. Những đợt hoảng loạn này thường xảy ra bất ngờ và làm người bệnh rất sợ hãi.
• Rối loạn stress sau chấn thương: Xảy ra sau khi trải qua một sự kiện gây tổn thương tâm lý nghiêm trọng như tai nạn, chiến tranh, bạo lực. Người bệnh có thể bị ám ảnh bởi những hồi ức kinh hoàng, có các triệu chứng tái hiện lại sự kiện đau thương.
• Rối loạn lo âu xã hội: Lo lắng quá mức trong các tình huống giao tiếp xã hội, sợ bị đánh giá tiêu cực bởi người khác. Người bệnh thường tránh các hoạt động xã hội vì sợ bị xấu hổ hay bị chỉ trích.
• Rối loạn ám ảnh cưỡng chế: Đặc trưng bởi các ý nghĩ ám ảnh không mong muốn và hành vi cưỡng chế lặp đi lặp lại để giảm bớt lo lắng.

Rối loạn lo âu dẫn đến những hệ lụy gi?

Tình trạng lo âu kéo dài gây ra nhiều vấn đề sức khỏe thể chất như tăng nguy cơ mắc các bệnh tim mạch, đau nửa đầu, rối loạn tiêu hóa và mất ngủ. Nó cũng làm suy yếu hệ miễn dịch, khiến cơ thể dễ mắc các bệnh lý khác hơn. 

Người bệnh có khả năng rơi vào trầm cảm và các vấn đề tâm lý khác như tự ti, cô lập xã hội. Họ luôn trong tình trạng stress nặng, dễ mất kiểm soát cảm xúc. Những tác động này không chỉ ảnh hưởng đến bản thân người bệnh mà còn tác động đến nhiều mặt trong cuộc sống.

Cụ thể, rối loạn lo âu khiến năng suất làm việc, khả năng học tập bị suy giảm trầm trọng do khó tập trung. Các mối quan hệ gia đình, bạn bè cũng bị ảnh hưởng nặng nề khi người bệnh thường xuyên tránh né các hoạt động xã hội. Chất lượng cuộc sống và hạnh phúc của họ bị suy giảm đáng kể. 

Hệ lụy khác nữa, rối loạn lo âu gây ra gánh nặng kinh tế cho bệnh nhân, gia đình và xã hội do chi phí điều trị, dược phẩm.

Các cách can thiệp đối với rối loạn lo âu

Có nhiều cách để can thiệp bệnh rối loạn lo âu như điều trị tâm lý, chăm sóc tại nhà hay dùng thuốc. Các phương pháp này thường được kết hợp lại để tối ưu hóa hiệu quả điều trị và cải thiện chất lượng cuộc sống của người bệnh, cụ thể:

1. Dùng thuốc

Lựa chọn loại thuốc phụ thuộc vào đặc điểm lâm sàng, tiền sử bệnh và đáp ứng của từng bệnh nhân. Liều dùng, thời gian điều trị phải do bác sĩ chuyên khoa sức khỏe tâm thần đánh giá và chỉ định một cách thích hợp.

Một số loại thuốc thường được kê đơn để điều trị rối loạn lo âu bao gồm:

• Thuốc chống trầm cảm: Các thuốc này thuộc nhóm thuốc ức chế tái hấp thu chọn lọc serotonin (SSRIs) và lựa chọn điều trị cho nhiều loại rối loạn lo âu. Ví dụ: Fluoxetine (Prozac), Sertraline (Zoloft), Paroxetine (Paxil), Escitalopram (Lexapro).
• Thuốc an thần: Đây là các loại thuốc thuộc nhóm benzodiazepine, thường được kê kết hợp với SSRI để giúp kiểm soát nhanh các triệu chứng lo âu cấp tính. Tuy nhiên, chúng có nguy cơ gây nghiện cao nếu sử dụng kéo dài. Ví dụ:  Alprazolam (Xanax), Clonazepam (Klonopin), Lorazepam (Ativan).
• Thuốc chống trầm cảm khác: Nó là các thuốc ức chế tái hấp thu serotonin-norepinephrine (SNRIs) cũng được chỉ định trong điều trị lo âu. Ví dụ: Venlafaxine (Effexor), Duloxetine (Cymbalta), Mirtazapine (Remeron).
• Thuốc chống loạn thần: Các thuốc chống loạn đôi khi được kê phối hợp với SSRI/SNRI để tăng hiệu quả điều trị trong trường hợp rối loạn lo âu nặng. Ví dụ: Quetiapine (Seroquel), Olanzapine (Zyprexa), Risperidone (Risperdal).

2. Biện pháp cải thiện tại nhà

Người bệnh rối loạn lo âu thực hiện các biện pháp cải thiện tại nhà giúp kiểm soát được các triệu chứng của rối loạn lo âu.

Một trong những biện pháp quan trọng là tập thể dục đều đặn. Hoạt động thể chất như đi bộ, chạy, yoga hoặc các bài tập nhẹ khác có thể giúp giảm căng thẳng và lo lắng. Tập luyện không chỉ tốt cho sức khỏe thể chất mà còn mang lại sự thoải mái tinh thần cho người bệnh.

Bên cạnh đó, việc thực hành các kỹ thuật thư giãn như thiền, thở sâu hay nghe nhạc cũng rất hữu ích. Các hoạt động này có thể giúp thư giãn cơ thể và tâm trí, từ đó làm giảm các triệu chứng lo âu.

Chế độ ăn uống khoa học cũng đóng vai trò quan trọng trong việc điều trị rối loạn lo âu tại nhà. Chẳng hạn ăn các đồ ăn như trái cây, rau, ngũ cốc nguyên hạt sẽ cân bằng các chất dinh dưỡng và cải thiện tâm trạng cho người bệnh.

Ngoài ra, việc thực hiện giấc ngủ ngon và hạn chế caffein cũng là những biện pháp cải thiện rối loạn lo âu tại nhà.

3. Tâm lý trị liệu

Chữa lành chứng rối loạn lo âu bằng cách can thiệp tâm lý trị liệu là một phương pháp hiệu quả và được nhiều chuyên gia khuyến cáo. Các hình thức tâm lý trị liệu chính bao gồm:

• Tham vấn tâm lý: Thông qua buổi tư vấn định kỳ với chuyên gia tâm lý, bệnh nhân có thể biết ứng phó tích cực, nhận diện và thay đổi các suy nghĩ, hành vi gây ra lo âu.
• Trị liệu nhận thức hành vi (CBT): Phương pháp này tập trung vào việc thay đổi các mẫu suy nghĩ tiêu cực và hành vi dẫn đến lo âu, qua đó giúp bệnh nhân kiểm soát tình trạng của mình.

Được xây dựng với quy mô lớn, Trung tâm Tâm lý trị liệu NHC Việt Nam có đội ngũ chuyên gia tâm lý lành nghề, giàu kinh nghiệm trong việc trị liệu các rối loạn
cảm xúc, trong đó có rối loạn lo âu.

Với phong cách làm việc tận tâm và trách nhiệm, Tâm lý trị liệu NHC luôn lắng nghe, đồng hành cùng khách hàng trên hành trình khôi phục sức khỏe tâm lý của họ. Trung tâm cam kết mang đến những dịch vụ chăm sóc sức khỏe tâm thần chất lượng cao, góp phần cải thiện chất lượng cuộc sống của cộng đồng.

Bước vào không gian phòng khám của NHC Việt Nam, khách hàng sẽ cảm nhận được sự ấm áp, nhẹ nhàng và tích cực. Các phòng tư vấn được bố trí riêng biệt, đảm bảo tính riêng tư và bí mật cho từng người. 

Trang thiết bị y tế và nội thất trong phòng khám đều được lựa chọn và sắp xếp một cách thông minh, tạo cảm giác gần gũi, dễ chịu. Hệ thống âm thanh, ánh sáng được kiểm soát kỹ càng để đem lại sự thoải mái tối đa cho khách hàng.

THÔNG TIN LIÊN HỆ NHC VIỆT NAM:

• Cơ sở 1: Số 11 ngõ 83 Trần Duy Hưng, Trung Hoà, Cầu Giấy, Hà Nội (Xem bản đồ)
• Cơ sở 2: Số 37 Thâm Tâm, Yên Hoà, Cầu Giấy, Hà Nội
• Cơ sở 3: Số 18 Phan Chu Trinh, Phường 13, quận Bình Thạnh, TP Hồ Chí Minh (Xem bản đồ)
• Cơ sở 4: Số 107 Hoàng Hoa Thám, Phường 6, quận Bình Thạnh, TP.Hồ Chí Minh (Xem bản đồ)
• Hotline: 096 589 8008
• Website: tamlytrilieunhc.com
• Fanpage: fb.com/tamlytrilieunhc

Rối loạn lo âu là một thách thức to lớn trong cuộc sống, nhưng không phải là một trở ngại không thể vượt qua. Mỗi cá nhân cần hiểu biết về tình trạng này giúp nhận biết và kiểm soát được tình trạng lo âu, từ đó sống một cuộc sống tràn đầy năng lượng.

Có thể bạn quan tâm:

• Trầm cảm khi mang thai: Những điều mẹ bầu cần đặc biệt lưu ý
• Phương pháp chữa trị rối loạn lo âu tại nhà không cần thuốc